Als beheerder van Petities.nl heb ik een probleem met de foto’s die petities illustreren. Twee Drie keer kreeg ik daarvoor een gepeperde rekening van een ‘auteursrechtentrol’. De eerste kwam van een gewone advocaat die een papparazzo bijstaat. Die fotograaf had de beroemde foto van Grapperhaus op zijn huwelijk gemaakt en die was bij een petitie voor zijn aftreden gebruikt. Goede grond voor een uitzondering dacht ik destijds, want de foto zelf was nieuws.
Ook was er jaren geleden een petitie tegen de jaarlijkse vleesbarbecue op het Binnenhof. Die werd geïllustreerd met een foto van een biggetje op het spit. Die kwam uit een culinair tijdschrift en de fotograaf was klant van The Permission Machine. In beide gevallen moest ik 3 à 400 euro overmaken. Zojuist las ik in de nieuwsbrief De Circulaire dat de auteur Hay Kranen ook een rekening kreeg. En een ander slachtoffer is er al een petitie over begonnen “Stop onredelijke fotoclaims.” Ik zoek een oplossing.
Gemodereerd platform
Elke petitie die een gebruiker start op het ‘platform’ Petities.nl laat ik handmatig door. Ik stop dan voornamelijk tijd in de tekst. De drie velden wij-constateren-verzoeken moeten inhoudelijk goed ingevuld zijn. Feiten die de aanleiding zijn moeten onder ‘constateren’ (en niet onder ‘verzoeken’!) en het moet afsluiten met een kort en krachtig ‘verzoek’. Ook moet ‘wij’ liefst descriptief zijn, niet ‘het Nederlandse volk’. Idealiter ook alle taalfouten eruit, geen hoofdletters en uitroeptekens, zoveel mogelijk puntsgewijs opsommen, geen privacy-schendingen enzovoort. En wat geen petitie is gemotiveerd afwijzen. Niet te automatiseren. Leuk werk! Ik heb de mooiste baan in het land wat mij betreft. Soort eindredacteur van de opiniepagina. Een paar 100 nieuwe petities per maand tegenwoordig, het hele land komt voorbij. Fascinerend, kan er eindeloos over vertellen.
Elke petitie heeft een illustratie
Maar bij elke foto mag een illustratie staan want ‘een beeld zegt meer dan duizend woorden.’ Of in dit geval, het beeld moet de ongeveer 500 woorden goed samenvatten. Dus veel petitionarissen (zo heten de initiatiefnemers) gaan lekker fröbelen. Met de smartphone maken ze een foto van het probleem of ze hebben een mooie foto van een bevriende amateurfotograaf. Dan nog wat windmolens in het landschap plakken of met een willekeurig lettertype er iets overheen schrijven (met hoofdletters en uitroeptekens helaas). Of met clipart (verkeersborden zijn handig!) en/of logo’s wat bij elkaar proppen in een rechthoek. Men is creatief bezig, cultuurproductie! Het geeft exact die authenciteit weer die hoort bij een handtekeningenactie.
Niemand mag rechten hebben op de foto
Bij het doorlaten van de petitie keek ik tot voor kort oppervlakkig naar de foto. Was het geen overduidelijke rechtenschending? Bijvoorbeeld een echte nieuwsfoto met een kwaliteit en over een situatie die alleen voor nieuwsfotografen haalbaar is. Tenzij het geoorloofd citeren is, maar dat is niet zo snel het geval. Ik schat dat zo’n 80% van de foto’s die ik voorbij zie komen geknutsel is van de petitionarissen. Zo heb ik in vele jaren duizenden foto’s doorgelaten als moderator op basis van dergelijke vuistregels. Onderaan elke pagina staat het e-mailadres van de moderator en ik werk daar dagelijks een stortvloed aan nieuwe mails weg. Meldt iemand een auteursrechtschending dan haal ik de foto gelijk weg, vanzelfsprekend. In veel gevallen kan ik niet weten wie de rechten heeft op de foto dus maak ik een inschatting. Redelijk toch? Zo herinner ik me vaag enkele verzoeken van een fotograaf. Zo van ‘hee, dat is mijn foto, kan die eraf?” en een fotograaf die wilde voornamelijk niet bij de petitie staan met een foto vanwege de inhoud van de petitie.
Mijn aanpak werkt niet goed meer sinds er auteursrechttrollen zijn die met terugwerkende (veel) geld eisen.
Platformen anders dan blogs?
Blogs worden nu hard aangepakt door de auteursrechttrollen. Immers, de foto’s die ze plaatsen zijn een keuze om te publiceren. In de groeiende database van The Permission Machine zitten 100.000en foto’s van klanten die vergeleken worden met het web. Maar voor platformen (zoals Facebook) zijn aparte oplossingen die vaak neerkomen op de ‘notice and takedown’-procedure. De redenering is dat het platform een machine is zonder redactie die foto’s kan beoordelen en tegenhouden. De gebruiker wordt dan ergens in de gebruikersvoorwaarden gevraagd zich aan de auteursrechtgeving te houden en als het desondanks toch mis gaat dan mag de rechthebbende melding maken en zal het platform de foto alsnog weghalen. Zo opereerde ik dus praktisch ook. Alleen is er een groot verschil, ik doe dus een eindredactie en besluit tot publicatie, net als de bloggers. Dus voor petities.nl is zo’n procedure niet verdedigbaar.
Op zoek naar een oplossing
Voor petities.nl heb ik een oplossing nodig. Ik heb gebeld met The Permission Machine en mijn situatie uitgelegd zoals hierboven. Het antwoord was:
“de enige manier om toekomstige inbreuken te voorkomen, blijft om enkel eigen foto’s of geen foto’s te gebruiken. Indien u foto’s wenst te blijven gebruiken, kan u uw gebruikers vragen een document te ondertekenen waarin u verklaart dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor de inbreuk zodat u de kosten kan verhalen op hen. U gaf reeds aan dat u hun gegevens niet ontvangt, dit dient u dan wel aan te passen. Wij raden u zeker aan om de andere foto’s op uw website en server te controleren, indien u deze niet heeft aangekocht of als u er geen rechtstreekse (getekende) toestemming van het agentschap of de fotograaf heeft, kunt u deze beter verwijderen. Op die manier kunt u een volgend schrijven van ons of een ander gelijkaardig bureau voorkomen.”
UPDATE: kennelijk gaan ze achter eerdere prooien aan die de volle mik betaalden, hopend dat het voor herhaling vatbaar is? Ik heb inmiddels de tweede claim binnen van The Persmission Machine.
De gebruikers vragen om al hun persoonlijke gegevens is juist niet mijn bedoeling. Het moet laagdrempelig blijven, al die gegevens zijn niet nodig om een petitie online te zetten. Ook wil ik niet de tussenpersoon zijn om mijn gebruikers in de problemen te brengen, ik wil ze juist vrijwaren van problemen!
Ook heb ik contact gezocht met het ANP en we hebben in een uitgebreide videobelsessie een paar uur de opties van het ANP en de behoeftes voor Petities.nl bekeken. Een oplossing zou kunnen zijn om een voorselectie van stockfoto’s van het ANP voor te leggen waar ze één uitkiezen. Of ze kunnen met een soort strippenkaart-optie een foto kopen van het ANP op de kosten van Petities.nl. Dit kan makkelijk behoorlijk in de papieren gaan lopen, want ook petities die niet aanslaan krijgen dan een foto van €12 per jaar. Voor elke petitie opnieuw want elke petitionaris wil een unieke foto boven de petitie. Want het helpt mensen de petitie te onthouden. Als je als ondertekenaar opnieuw dezelfde stockfoto die je kent van een eerdere petitie boven een nieuwe petitie ziet dan denk je ‘oh, die had ik al ondertekend’. Terwijl alleen het thema hetzelfde is maar het inhoudelijk anders is.
Stockphoto-esthetiek minder authentiek
Daarnaast hebben stockfoto’s een eigen esthetiek. Op Wikipedia las ik de treffende quote “To see a stock image is, Potter Stewart-style, to know you’re seeing a stock image.” Die verwijzing slaat op “I know it when I see it” als beschrijving van wat obscene beelden zijn. Je ziet op websites overal die slome, suffe esthetiek. Inspirerend voor grappen en memes soms. Maar het authentieke gefröbel door petitionarissen is juist nodig voor die petities. En dat werkt ook goed in het overgrote merendeel van de gevallen. Zou ik het makkelijk maken om stockfoto’s uit te kiezen, dan kiest men daar op grote(re) schaal voor en verdwijnt mogelijk de huidige esthetiek van de site. En daarmee ook een deel van de geloofwaardigheid wat mij betreft.
Daarnaast is het ook lastiger om goede foto’s te vinden over netelige politieke kwesties. Als je op Unsplash of Pexels kijkt dan zie je vooral ‘mooie’ foto’s die daar in de etalage staan. Fotografen geven hun werk weg omdat ze gemotiveerd zijn om gezien te worden. Op een site als Schipholwatch zie je vaak foto’s van Unsplash, Pixabay en dergelijke voorbij komen. Schipholwatch is een activistische site die heel kritisch is op de luchtvaart. Alleen gebruikt zo wel noodgedwongen foto’s die de luchtvaart overwegend mooi in beeld brengen. Kortom, het valt al niet mee om een betoog treffend visueel te illustreren, samen te vatten, en als je ook nog eens moet werken met stockfoto’s is het nòg moeilijker.
De rechten op stockfoto’s zeggen doorgaans alleen dat je de foto niet zelf te koop mag zetten. Zo staan er stockfoto’s op petities.nl maar de petitionaris heeft er zelf de rechten voor gekocht voor haar eigen site en mag ze daarmee ook op andere sites zetten. Het lijkt me dat de juristen van de stockfoto-verkopers alleen speuren naar verkopers van foto’s. De onderscheidende dienst die de stockfoto-sites verkopen is dan ook vooral dat je jezelf veel tijd bespaart bij het zoeken naar professionele foto’s om een site of publicatie mee te versieren.
Hoe rechten herkennen
Waar ik behoefte aan heb is een betrouwbare tool waarmee ik de auteursrechten op een foto kan controleren. Is het een stockfoto, komt het uit het publiek domein, zijn de rechten makkelijk te kopen? Ik wil eigenlijk toegang tot de 100.000en foto’s van de auteursrechttrollen om te checken of ik een claim heb te vrezen. Nu heb ik een Firefox-plugin waarmee je door te klikken op de foto een Google imagesearch kan doen. Dat doe ik bij scherpe, goede kwaliteit foto’s. Het eerste dozijn resultaten geeft een indruk hoe het zit met de rechten.
Zolang een goede tool om rechten te achterhalen niet bestaat, geef me een dag de tijd om een foto off-line te halen na een melding. Dat zou ik graag in wetgeving willen zien!