Op 3 februari 2018 stond in NRC Handelsblad dat 280.000 auto’s per dag Amsterdam inrijden en dat worden er 400.000 in 2030 als we zo doorgaan. Meer light-rail is de oplossing zegt de wethouder.
In Het Parool van 9 augustus 2017 stond dat ‘de auto niet meer de baas is’ volgens de verkiezingsprogramma’s voor de verkiezingen van 21 maart 2018. Naar aanleiding daarvan schreef ik een voorstel op Amsterdam Centraal (ook gepubliceerd in Het Parool op 6 mei 2018) hoe je de stad alleen toegankelijk voor bestemmingsverkeer zou moeten maken. Daar kwamen reacties op en in onderstaand voorstel heb ik die verwerkt. De reactie van D66 raadslid Jan-Bert Vroege kan ik alleen verwerken door letterlijk te citeren:
De aanleiding voor deze insteek was de verbluffende argumentatie van een automobilist in Amsterdam: ‘ik mag Amsterdam inrijden, dus dan doe ik dat ook.’ Geen speld tussen te krijgen. Want inderdaad, waarom zou een enkeling zich inhouden? Alleen omdat het onbeleefd en ongewenst is? Bezoekers van de stad doen het omdat het kan, wat is het probleem? Volg de borden en je komt in hartje centrum uit… Dat moet anders!
Op 2 mei 2018 schijft AT5 over een onderzoek naar het autoluw maken van het centrum. Verkeer moet omgeleid worden over de hoofdwegen die dan groter moeten worden. Alsof het een natuurkracht is. Nee, begin eerst met preventie door ontmoediging. Van de 22 miljoen toeristen per jaar is de helft afkomstig uit Nederland. Die komen echt niet allemaal met de trein. Veel Nederlanders zien zelden een trein van binnen. De NS heeft 10 miljoen klanten en vervoert er 1,2 miljoen per dag. Voornamelijk steeds dezelfde. Als je al een auto hebt, dan probeer je daar Amsterdam mee in te rijden. Veel makkelijker! Vooral als je niet alleen gaat, maar als uitje met familie of vrienden. Een dagkaart straatparkeren kost €30 €45. Dat is in vergelijking met een toegangskaartje voor een echt pretpark goedkoop. Een parkeerticket à €15 per auto komt daar nog bovenop.
De oplossing is bestemmingsverkeer voor Amsterdam.
Bestemmingsverkeer (zoals gedefinieerd in RVV 1990, artikel 1e en beboet met €95 op grond van bord C12 en OB108) kan op grond van kentekens worden bepaald. We zijn al vertrouwd met het zogenaamde kentekenparkeren, vaak met een handige app op je telefoon. Het kentekenparkeren is een bestaand, betrouwbaar systeem dat al jaren 24/7 werkt zonder 
noemenswaardige problemen. Het is gebaseerd op een database met kentekens, het Nationaal Parkeer Register. Als je je met een app aanmeld om te parkeren wordt je kenteken daarin aangeleverd. Het is nu zelfs al mogelijk om via amsterdam.nl kentekens aan en af te melden om een korting te krijgen (met een zogenaamde bezoekersvergunning). Het bestemmingsverkeer-op-kenteken is een opschaling van deze bestaande functie. De gemeente bepaald welke kentekens geen boete krijgen voor het bezoeken van Amsterdam. Ze hebben een ontheffing op het verbod omdat ze bestemmingsverkeer zijn.
Hoe vul je de kentekens-database met bestemmingsverkeer?
De logische volgende stap is nu om het kentekenparkeren alleen mogelijk te maken op uitnodiging van een Amsterdammer of een organisatie in Amsterdam. In de simpelste variant loopt de Amsterdammer voor de bezoeker naar de parkeermeter waar die morgen in de buurt gaat parkeren en tikt het kenteken in. Gegarandeerde privacy, want degene die voor de bezoeker reserveert is onbekend. Iedereen kan het doen. Het kenteken is een dag later sowieso bekend bij het NPR omdat die gecontroleerd zal worden met onder andere scanauto’s.
In principe kan elke Amsterdammer voor iedereen een kenteken opgeven.
Voor extra gemak kunnen inwoners en in de stad gevestigde organisaties ook inloggen op aanmeldenparkeren.amsterdam.nl en een kenteken aanmelden via het web (registreren is vereist) of door 020-2150077 te bellen (een aangevraagde pincode is vereist) net zoals je nu ook al als bewoner voor bezoekers 50% parkeerkorting kunt regelen. Dat is dus de variant zonder privacy waarvoor je niet de straat op hoeft.
Bezoekers van de stad die door niemand uitgenodigd zijn kunnen dan tevoren wel een plaatsje in een parkeergarage reserveren. Die reservering is dan het bewijs dat ze ‘uitgenodigd’ zijn. De beheerder van de parkeergarage geeft de kentekens die horen bij reserveringen dan door aan de gemeente. Die krijgen geen boete.
Alle automobilisten die pardoes de stad inrijden krijgen dan een boete als hun kenteken niet bekend is.
Voor bewoners met een parkeervergunning maakt dit niet uit. De kentekens die horen bij parkeervergunningen zijn bekend. Hetzelfde geldt voor organisaties die ontheffingen hebben voor hun auto’s. Organisaties in Amsterdam kunnen de kentekens van hun wagenpark en hun forensende werknemers die op eigen erf parkeren (zonder parkeervergunning dus) doorgeven. Bewoners die op eigen erf of in eigen garage parkeren kunnen dat doorgeven voor zover bij het kadaster bekend is dat er autoparkeerplaatsen zijn op het erf.
‘Misbruik’ mag, zolang het niet opschaalt
Belangrijk is om het niet helemaal juridisch dicht te timmeren maar ook ruimte te laten voor Amsterdammers om dit op te rekken. Dat is geen probleem omdat het niet opschaalt. Grootschalig ‘misbruik’ kan de gemeente bestuderen aan de hand van data. De ‘grootverbruikers’ kunnen uitgenodigd worden voor een goed gesprek.
Als er bijvoorbeeld een grote winkel is die geautomatiseerd voor alle ‘klanten’ via de website een uitnodiging doorgeeft en dat dat onwaarschijnlijk veel kentekens oplevert dan krijgt die een quotum.
Het voelt misschien als fraude als je een heel ver familielid vraagt een kenteken in een parkeermeter in te tikken voor je bezoek, maar zolang het niet op hele grote schaal gebeurt ondergraaft het de maatregel niet. Ook kan je bij een bezoek aan Amsterdam alvast zelf voor de volgende dag reserveren. Een dagelijkse bezoeker kan dat zelfs elke dag als die weet waar die de volgende dag gaat parkeren. Kom je niet elke dag, dan moet je iets regelen voor de eerste dag van een reeks dagen.
Omdat het gekoppeld is aan een parkeermeter schaalt het niet. Je kan bijvoorbeeld wel je nichtje die in Amsterdam woont vragen om je kenteken op te geven. Maar als ze in de Rivierenbuurt woont en je wil in het centrum aan de gracht parkeren dan moet ze daar wel tevoren naartoe om in een parkeermeter bij je bestemming je kenteken in te tikken. Als ze het vergeet of verkeerd doet geeft de parkeermeter de volgende dag een foutmelding als je probeert te parkeren. Dan moet je alsnog bij haar in de straat parkeren in de Rivierenbuurt en met tram of haar fiets naar het centrum. En ze moet alsnog je kenteken doorgeven voor het parkeren bij haar in de straat. Dat kan wel achteraf een bepaald aantal keren. Maar daarvoor moet ze wel ingeschreven staan in het Amsterdamse bevolkingsregister. Als je de volgende dag ook in het centrum moet zijn kan je er wel je kenteken intikken om de volgende dag de auto op te halen in de Rivierenbuurt. Het kan, maar het schaalt niet op.
Een toerist die erachter komt hoe het werkt staat de eerste dag in de meeste gevallen wel beboetbaar op straat. Voor dagjestoeristen is dat onbruikbaar. Voor toeristen die meerdere dagen in de stad blijven is door de stad rijden ook lastig, want parkeren kan alleen in de buurt van de parkeermeter waarop een dag eerder een aanmelding is gemaakt. Een toerist die meerdere dagen in de stad verblijft kan overigens ook al aangemeld worden door het bijbehorende hotel voor al die dagen. Dat geeft de stad inzicht in hoeveel parkeerdruk een hotel oplevert. Airbnb-hosts en B&B-uitbaters kunnen het ook doen als service, maar ook dat zal niet opschalen. Als dat wel het geval is wordt het voor de stad zichtbaar en meetbaar. Als een Airbnb-host vaker dan 30 dagen per jaar een bezoeker aanmeldt is dat natuurlijk verdacht.
Welke bezoekers ontmoedig je hiermee?
Toeristen
De incidentele bezoeker van Amsterdam die er niemand kent heeft als enige uitweg een plekje in een parkeergarage te reserveren of buiten de stad te parkeren (misschien moet Lang Parkeren op Schiphol een extra verdieping en een metrohalte krijgen?)
Vier problemen door toeristen los je hiermee op:
1. Straatparkeren is nu te aantrekkelijk. Parkeren in een garage is duurder en meer gedoe waardoor toeristen liever op straat parkeren. Het is ook dichter bij de bestemming en minder eng. Parkeergelegenheid en (openbare) ruimte voor bewoners en hun bezoekers neemt daardoor wel af. Straatparkeren wordt zo praktisch geen optie meer voor toeristen.
2. Parkeergarages worden niet altijd volledig benut. Er zijn parkeergarages met overcapaciteit. Die zullen dan in ieder geval altijd helemaal vol staan met de auto’s van toeristen uit binnen- en buitenland die zonder uitnodiging de stad bezoeken. Garages kunnen dan ook hun prijzen op bepaalde tijden verhogen als de vraag daardoor niet afneemt. Bezoekers wijken dan eerder uit naar goedkopere lokaties, bijvoorbeeld een P+R, transferium of treinstation in de omgeving. Of ze komen met het ov. Door vroeg te reserveren kan je goedkoper uit zijn.
3. Overlast van bezoekers die op straat parkeren. Denk bij bezoekers ook aan het uitgaansvolk in het weekend dat ’s nachts langs de grachten parkeert. Maar ook de autoslapers die zo een hotel uitsparen. Het parkeren na middernacht is vaak wel gratis, maar de regel bestemmingsparkeer-op-kenteken geldt natuurlijk 24/7!
4. De file voor de Bijenkorfgarage. Die zal dan ook verleden tijd zijn. Als bezoekers ervoor moeten reserveren en geen reservering meer kunnen boeken heeft het ook geen zin om er naartoe te rijden. De garage zal mogelijk al weken tevoren ‘uitverkocht’ of heel duur zijn op drukke tijden. De Bijenkorf kan misschien een voorkeursbeleid voor eigen klanten invoeren.
Taxi-overschot
Door de liberalisering van de taximarkt zijn er veel taxi-chauffeurs, ook van (ver) buiten Amsterdam, die ervoor kiezen om in Amsterdam rond te rijden in de hoop klanten te vinden. Vooral ’s avonds laat en ’s nachts is er in Amsterdam meer te verdienen dan elders. Ze staan op allerlei plekken in de stad te wachten op klanten of rijden rondjes. Omwonenden klagen zich suf.
Met het bestemmingsverkeer op kenteken moeten ze een bestemming van de rit tevoren via de taxicentrale doorgegeven aan de gemeente. Centrales maken dan afspraken met de gemeente om dit te automatiseren. De bestemmingen van de taxi’s vallen dan samen met de rittenregistratie. Geen rompslomp voor die taxichauffeurs dus, ze merken niks en krijgen nooit boetes.
De taxi van elders (zeker de snorder en Ubertaxi), zonder zo’n taxicentrale die erop ingericht is, moet buiten Amsterdam wachten tot een klant het taxi-kenteken aan de gemeente wil doorgeven als gewenst bezoek. Amsterdam blijft formeel, juridisch (qua vrije markt) dus gewoon toegankelijk! Zolang de taxi maar bestemmingsverkeer is. Ook een in Osdorp wonende taxichauffeur heeft de binnenstad niet als bestemming, maar kan wel altijd in de eigen buurt parkeren (met een parkeervergunning of parkeergeld).
De taxistandplaatsen functioneren dan op dezelfde manier als de parkeergarages. Daar kan elke taxi van buitenaf een reservering voor maken, maar ze zullen snel vol zijn. Elke standplaats (en laden-lossenplaats waar ze ’s nachts mogen staan) moet dan ook een paal hebben waar de taxi-chauffeur zijn reservering elke 5 minuten op kan verlengen.
Een taxichauffeur kan natuurlijk ook een dag tevoren bij een parkeerautomaat in het centrum zijn of haar kenteken (laten) invoeren of een parkeerplaats in een garage reserveren om ongestraft rondjes te rijden, zogenaamd op weg naar die bestemming. Inwoners en organisaties in het centrum die de stad in forensen rond de tijd dat een taxichauffeur wil beginnen zullen een gratis rit kado krijgen in ruil voor een dergelijke uitnodiging als bestemmingsverkeer. Ook bevriende binnenstadsbewoners die altijd dezelfde taxichauffeurs beschikbaar willen hebben in de buurt zullen hierbij willen helpen. Dit is wel gedoe en een aantal taxichauffeurs zal afhaken.
Maar als het teveel taxichauffeurs toch blijft lukken om bestemmingsverkeer te worden en de overlast blijft, dan geldt deze bezoekersregeling niet langer voor blauwe taxikentekens. Alleen de rittenregistratie en standplaatsreservering geldt dan nog, als deze interpretatie van ‘bestemmingsverkeer’ voor de rechter stand houdt. Jurisprudentie moet dat uitwijzen.
De beperkte capaciteit van de standplaatsen zorgt er dan voor dat de meeste taxichauffeurs moeten afwachten tot het lukt er van buiten tussen te komen. Van buiten Amsterdam reserveren lukt alleen als er meerdere plaatsen vrij zijn, minstens 2 bijvoorbeeld. Als er maar 1 plaats vrij is dan kan een voorbijrijdende taxichauffeur die innemen en ter plekke bij de paal reserveren. Die plaats is dan niet op afstand te reserveren.
Touringcars
Touringcars kunnen ook effectief beperkt worden, ook buiten de binnenstad. Zomaar je vrachtje ergens uitladen kan niet langer. Een hotel kan wel het kenteken van een bus met klanten doorgeven. Sommige attracties willen dat misschien ook nog wel als de passagiers daadwerkelijk klanten worden. Maar een bus leeg laten lopen om ze rond te laten dwalen wordt heel lastig. De touroperator moet dan iets regelen met een lokale onderneming die daar iets voor terug wil zien. Een restaurant dat structureel veel bussen met toeristen ontvangt loopt in de gaten bij de gemeente. Gaan al die toeristen daar daadwerkelijk eten? Ook hier is de boodschap vooral preventief. Niemand kan nog zomaar de stad inrijden zonder dat tevoren goed te organiseren. Ondanks restricties doen touringcars dat nu wel want handhaving schiet tekort.
Autoslapers
Ook zijn er budgettoeristen die in hun auto op straat slapen om een hotelovernachting te besparen (of omdat de hotels vol zijn). Het probleem van de autoslapers is onuitroeibaar volgens Het Parool van 17 augustus 2018. Vaak gooien ze hun afval dan onder hun auto in plaats van in een vuilnisbak. Deze autoslapers krijgen voortaan ook een boete: klop-klop op raampje: “wakker worden, er is geen bestemming bekend voor uw kenteken, even de boete afrekenen!” De parkeerautomaat had dezelfde waarschuwing al gegeven bij het betalen voor de parkeerplaats zelf. Als ze al begrijpen hoe het werkt, dan zouden ze zichzelf voor de volgende dag kunnen aanmelden. Ze zijn dan wel aan die buurt gebonden. Een beetje cruisen door andere buurten is geen optie. Of iemand fietst een dag tevoren een route om het kenteken in te tikken in parkeerpalen. Dat schiet niet op, schaalt niet.
Het is aan de exploitant van een parkeergarage om overnachten in een auto toe te staan. Misschien wordt het zelfs een nieuw parkeerproduct? Met een muntje voor een douche. Het zou de parkeergarage ’s nachts wel minder eng en onveilig maken als er ook toeristen in hun auto liggen te slapen en als campinggast op slippers rondsjokken.
De autofanaten
Lokaal verkeer dwars door de stad kan ook worden ingedamd. Alle Amsterdammers met een parkeervergunning kunnen natuurlijk zonder problemen naar huis rijden; hun kenteken is bekend. Maar buiten de eigen buurt parkeren kan ook lastiger worden gemaakt. Alleen je parkeergeld betalen voor je kenteken is dan niet genoeg. Een andere Amsterdammer die in de buurt woont of een onderneming heeft moet ook je kenteken doorgeven. Met vrienden in je auto een beetje gaan cruisen in het centrum om meisjes te kijken of je mooie/dure auto te tonen aan de wereld kan dan alleen zonder stil te staan, tenzij je een reservering in een parkeergarage hebt geboekt.
Het is in ieder geval geen maatregel die rijken bevoordeelt en armen benadeelt. Een mantelzorger heeft voorspelbaar parkeergedrag en geeft dat in één keer voor een langere periode door. Misbruik schaalt niet op omdat het gekoppeld is aan die ene parkeermeter. De welvarende bezoeker uit Laren ofzo betaalt de hoofdprijs voor een plekje in de Bijenkorf-garage. Of moet een werknemer, collega of kennis in de stad inschakelen. Maar die moet wel in de buurt van de bestemming wonen. Dat beperkt de schaal van die optie.
Scholieren en studenten
Scholen en universiteiten zullen alleen het kenteken doorgeven van scholieren en studenten die echt een auto nodig hebben voor hun studie. Om een groot werkstuk te verplaatsen ofzo. Krijgen ze het niet van school dan moeten ze klasgenoten die in de buurt van de school wonen vragen om de gunst. Ook hier geldt, het schaalt niet op. De scholier die in de buurt woont van de school doet het uiteindelijk alleen nog voor de beste vrienden of heeft er een dagtaak aan.
De half-lege witte busjes
Bij een telling in De Pijp bleken er heel veel witte busjes van ondernemers half-leeg rond te rijden. Zeg maar de toko die zelf een paar kratten met verse groenten inkoopt bij de groothandel. De voor de winkel geparkeerde bus fungeert ook als opslag voor lege kratten en wat niet in het magazijn past. Moderne stadslogistiek vereist dat een leverancier een uitgekiende route rijdt, niet dat iedereen zijn eigen spullen ophaalt met een eigen auto. De groothandel gaat geen kentekens van veel klanten verzamelen en doorgeven aan de gemeente, liever verkopen ze de eigen bezorgdiensten. De chef die zijn eigen inkopen bij de leverancier wil keuren kan gewoon op de fiets en het laten bezorgen of meenemen op de fiets. Sommige ondernemers zullen buiten de gemeentegrenzen inkopen gaan doen en naar hun winkel rijden waar ze een parkeervergunning bij hebben als ondernemer. De tijdverspilling zou ze aan het denken moeten zetten…
Extra voordelen
Schreef iemand op twitter. Inderdaad. De lokale middenstand heeft er baat bij. De kroegbazen, antiquairs, buurtcoffeeshops, stripboekenwinkels en wat niet al kunnen er klanten uit de provincie mee binden. Maar dat zal per definitie geen grote schaal bereiken omdat ze geen moeite doen voor degenen die niet ook als klant binnenkomen.
In theorie kan iemand die de hele dag over straat zwerft met een telefoon er bescheiden geld mee verdienen. Kenteken uit een berichtje overtikken in de gewenste parkeermeter, foto van het schermpje van de parkeermeter met de bevestiging erop terugsturen en dan een tikkie versturen voor een klein bedrag. Ook hier geldt, het schaalt niet.
Ondernemers kunnen nog steeds klanten en leveranciers ontvangen, zolang ze maar kentekens en tijden invoeren. Een middenstander zal dat met plezier doen voor trouwe klanten, maar een winkelketen in de Kalverstraat gaat en kan zoiets niet doen. Mocht zo’n winkel het parkeren voor iedereen die een shirtje van een paar euro koopt ook mogelijk maken dan wordt die ondernemer snel tot de orde geroepen. De gemeente kan grootverbruikers goed monitoren en eventueel op rantsoen zetten. Leveranciers komen wel tot afspraken met klanten en zullen het melden van kentekens, met hulp van de gemeente, kunnen automatiseren.
Daarnaast wordt de bereikbaarheid van ondernemers groter. Bezoek moet tevoren wel even het kenteken doorgeven, maar het parkeren zelf is makkelijker omdat er minder op straat geparkeerd wordt. Er zijn vaker lege parkeerplaatsen!
Parkeerplaatsen kunnen worden opgeheven, maar pas als die structureel leegblijven. Of minstens gebruikt worden voor laden/lossen.
Ook word je als Amsterdammer gewild. Verre familie weet je plots te vinden.
De gemeente kan per parkeermeter ook de parkeerdruk voor de volgende dag voorspellen. Bekend is wie er daar willen parkeren en wie er al met een vergunning staan. Een parkeerautomaat zou zelfs kunnen weigeren om te reserveren voor een plaatsje omdat het er te druk wordt. Probeer een andere parkeermeter.
Handhaving
Handhaving kan ook grotendeels geautomatiseerd zijn, gekoppeld aan de bestaande handhaving voor kentekenparkeren. Maar als iemand met een buitenlands kenteken zonder bestemming de stad in rijdt kunnen ze al snel een scootertje van handhaving achter zich aan krijgen. Zet als extra service buiten de stad voor de zekerheid maar wat billboards in de weilanden langs de snelweg om in alle talen te waarschuwen: Reserveer een plek in een parkeergarage, want anders mag je nergens parkeren!
Geparkeerde auto’s die niet uitgenodigd zijn kunnen makkelijk gehandhaafd worden. Bij de kentekencontrole kan er gelijk een handhaver naartoe gestuurd worden die de auto desnoods afsleept. Vooral bij buitenlandse kentekens noodzakelijk, anders kunnen ze ontsnappen aan het betalen van de boete.
De handhaving hoeft ook niet 100% dekkend te zijn. Als je maar een redelijke en aannemelijke kans hebt op een boete als je pardoes de stad inrijdt. Dat houdt het gros van die 22 miljoen bezoekers wel op afstand als ze de borden goed begrijpen.
De bezoeker van de stad die de A10 afrijdt of er onderdoor rijdt staat bij veel plekken nu al voor een stoplicht te wachten. Daar komt dan een paneel naast te hangen met de kentekens met een ontheffing die het centrum in mogen. Kentekens waarvoor geen ontheffing bekend is krijgen iets verderop op een ander paneel de waarschuwing om te keren of een boete van €95 te riskeren.
Onuitgenodigd
Mocht je toch onuitgenodigd de stad in zijn gereden dan is er geen probleem als het gerechtvaardigd is; je iemand bezoekt. Als je bijvoorbeeld spontaan op bezoek besluit te gaan, dan kan de Amsterdammer waar je op bezoek bent gelijk doorgeven dat je genodigd bent. Als er technische problemen zijn (website ervoor is down, telefoonbatterij is leeg) dan kan je ook een brief met handtekening sturen of bellen en je identificeren. Wel gelijk doen, dan is er nog tijd genoeg om de boete tegen te houden. Vòòr de boetes worden verstuurd wordt nog even gecontroleerd of er nog wat nameldingen zijn gekomen de week erna. Zo’n procedure is bedoeld als vangnet, dus je kan het niet consequent gebruiken. Door zo’n maatregel kan het niet opschalen maar werkt het voor de meeste mensen prima. Geef als stad ook genereus verzoeken om ontheffing toe als men de moeite neemt het tijdig en gemotiveerd en met bewijsmateriaal te melden: “en die avond was het einde van onze relatie. Maar ik was wel op de bonnefooi met de auto naar Amsterdam gekomen! Zoals eerder, zie mijn aangehangen parkeerbewijsjes.” Alleen niet vaker dan 10 keer per jaar een smoesje per persoon. Dan schaalt het niet en hou je de massa aan bezoekers tegen. Het maakt het wel een vriendelijker maatregel die stand houdt voor de rechter.
Privacy bij correctie-uitnodiging
De Amsterdammer die zijn/haar privacy wil beschermen bij een melding achteraf kan tevoren een lijst TAN-codes aanvragen om in dergelijke noodgevallen in combinatie met het kenteken op de parkeermeter in de buurt in te typen. Als iemand zo’n lijst doorverkoopt is het niet zo’n probleem want het schaalt niet. Ook werken die TAN-codes alleen bij een bepaalde parkeermeter. Je krijgt als inwoner maar één keer per jaar een aantal TAN-codes om op te maken. Evenveel codes als je per jaar bezoekers achteraf mag melden via amsterdam.nl. Als je ze via internet verhandelt worden ze ongeldig gemaakt en geeft de parkeermeter een foutmelding.
