TKN 2 Kennisnemen van het Afwegingskader Doelgroepen Autoverkeer (VN2025-010912)

Geachte commissie,

Eindelijk weten we nu hoe we de auto kunnen weren uit Amsterdam. Het werd tijd!

Niet alle auto’s maar bepaalde doelgroepen. De discussie kan nu losbarsten over welke doelgroepen wanneer en waar toegang moeten krijgen. Daarover gaat onze vraag.

Veel Amsterdammers hebben vooral last van auto’s waar ze wonen. De meeste Amsterdammers wonen niet naast een snelweg zoals de Weesperstraat maar in een woonbuurt. Een buurt die doorgaans al decennia een 30km-zone is. Met wat paaltjes, eenrichtingsverkeer en kentekencamera’s bij de ingangen zijn de doelgroepen tegen te houden.

Hoe kunnen bewoners van een buurt vanaf nu een verkeersfilter voor hun buurt aanvragen? Zodra daar regels voor komen dan is dat een startschot voor Amsterdammers om de buren te overtuigen om het autoverkeer van bepaalde doelgroepen tegen te houden. Dit gesprek op straatniveau is noodzakelijk voor het nodige draagvlak.

Het doorknippen van verkeersaders om de stad in taartpunten te verdelen geven we daarnaast graag als opdracht mee aan de gemeenteraad. Met verkeersfilters bij het Vondelpark kan de stad al in oost- en west geknipt worden, als eerste snee in de verjaardagstaart van 750 jaar Amsterdam.

https://amsterdam.raadsinformatie.nl/vergadering/1405073

A future NotJustBikes video about the taxi?

As a fan of NotJustBikes I donate of course. So should you, then you don’t have to use YouTube to watch the videos.

A topic I hope to see a video about is the taxi and the city. Because the taxi:

  • cannibalises on public transport (night services are the first to suffer)
  • shows up where (drunk) masses gather (events, public transport hubs)
  • gets competition from the street rental car
  • is not as easy to discipline like public transport is (even criminal) with regard to skills, service, accountability etc
  • drives around idle in the city as car kilometers
  • is becoming a commodity in the market and losing the luxury product position
  • is too often designed for the Autobahn and not the city (like the London cab), let alone accessible for everyone
  • usually drives fast/inpolite instead of safe/polite if you don’t explicitly instruct the driver
  • licensed in different locales with negative effects elsewhere (coming to the city with a rural license)
  • can immobilise the city with a strike for their own interests
  • seems to be the only safe refuge for women to return home alone without a car on their own

while on the other hand you need the taxi sooner or later if you don’t own a car. Going to the hospital, stranded at a provincial train station on a Sunday morning (all taxi drivers were working the whole Saturday night to bring the drunk home).

All this came to mind because this morning the City of Amsterdam published their renewed approach to the taxi. With this nice illustration on what the market looks like:

De marketing voor huurauto’s gaat fout

Als huurder van straathuurauto’s (MyWheels, Free2Move, GreenWheels, etc.) merk ik dat ik aanbiedingen krijg om meer af te nemen van hun diensten. Niet goed.

Want als ik meer hun auto’s zou gaan huren dan ik nu al doe dan zal dat kannibaliseren op andere gewenste vormen van vervoer, met name de trein, mogelijk de tram/bus.

In het verleden was de marketing in mijn herinnering helemaal gericht op het werven van nieuwe klanten. Kennelijk is dat moeilijk en duur, terwijl het meer oplevert om de bestaande klanten te verleiden om meer te rijden. Het kost ze geld om auto’s stil op straat te laten staan die geen kilometers maken. Die dingen moeten zoveel mogelijk kilometers en uren maken.

Dit is een groot verschil met deelauto-projecten waarbij buren samen een auto bezitten en die gebruiken. Het is goed voor die gezamenlijke auto als die zo min mogelijk gebruikt wordt, dan slijt de auto minder en gaat die langer mee.

De autoverhuurders doen met deze marketing iets dat in tegenspraak is met waar ze voor zijn: autoritjes mogelijk maken voor wie geen auto bezit. Als deze doelgroep door hun kortingsacties gewend raakt aan makkelijk de auto pakken en dagelijks gedrag erop aanpast dan zullen ze zelf een auto aanschaffen. En dan verliezen ze juist weer een met moeite geworven klant.

De marketing moet gericht zijn op het groter maken van de club. Meer mensen die een auto opgeven, zich inschrijven en de app installeren en er handig mee worden.

Wat dat laatste betreft moet ik wel opmerken dat het tegen vergoeding verplaatsen van paalklevers voor MyWheels erg behulpzaam is. Ik krijg €2,50 huurtegoed om binnen een uur een elektrische huurauto van MyWheels die 100% opgeladen is af te koppelen van de laadpaal en op een gewone parkeerplaats te zetten. Zodoende ken ik nu alle automodellen wel en ben ik vaardig geworden in het gedoe met die laadkabel, het instellen van stoel en spiegels en het bedienen van airco en radio op alle verschillende manieren. Als incidentele huurder is dat een stressmomentje omdat je het zo snel mogelijk wil doen, de huur loopt immers. En zo maak je fouten of laat je iets zitten (airco/radio op volle kracht laten staan, zijspiegels net niet goed).

Autovrij: James Bond en olifantenpaadjes

Mijn rolmodel als het gaat over mobiliteit is toch wel James Bond. Hij is meester in het overschakelen tussen modaliteiten, hij springt van een rijdende trein op een sneeuwscooter. Zijn missie is belangrijker dan de lak van zijn Aston Martin of 2CV. Daar denk ik dan aan als ik vanuit Amsterdam op station Laan van NOI in een GreenWheels spring om naar een kantorenterrein iets voorbij Zoetermeer te rijden.

De klantenservice van MyWheels is het equivalent van Q. Ze leggen mij geduldig uit hoe al die gadgets werken in het allernieuwste model dat ik bij ze mag huren.

Ook voel ik me vaak een autorecensent zoals Bas van Putten die steeds weer nieuwe pogingen van de auto-industrie om met iets goeds te komen vergelijkt met de Volvo 740 als ideaal. Overigens vond ik het verschil met toen hij de fiets pakte opmerkelijk. Hij schreef ontroerende jeugdherinneringen omdat er over de fiets niet zoveel te schrijven is. Zoals de provo’s in 1965 al zeiden. “Een fiets is iets, maar bijna niets.

Olifantenpaadjes

Terwijl ik me verplaats ben ik me ervan bewust dat ik ‘olifantenpaadjes‘ maak. Of dat nu met de trein naar Griekenland is of te voet in de Jordaan. Enerzijds omdat ik me een weg baan door onbegaanbaar terrein, anderzijds omdat anderen dat pad dan kunnen volgen. Zo wordt het pad steeds breder en makkelijker te gebruiken. Een bus midden op de dag wordt mogelijk net niet wegbezuinigd omdat ik geteld werd als passagier.

De zelfopgelegde beperking is dat ik het doe zonder een auto te bezitten. Dat bespaart geld en geeft vrijheid. Soms is de kortste weg dan wel om een auto te huren, maar in veel gevallen doe ik dat niet omdat ik een goedkopere route met het ov weet en ik ondertussen kan werken. Net zoals de energie bij een elektrische of hibride auto bij het remmen terug gaat naar de batterij, zo gaat ov-tijd bij mij ook niet verloren. Er zijn teksten die ik tòch vroeg of laat gelezen of geschreven moet hebben, maar in de auto kan dat niet.

Petities over verkeersveiligheid

Komende week staat verkeersveiligheid weer op de politieke agenda. Er komen ambtelijke stukken, de cijfers over 2023 zijn bekend en er zou een commissievergadering over zijn. Alleen de minister moet bij het plenaire debat over de begroting zijn, dus dat is verplaatst naar februari.

Wat mij opvalt is de gestage stroom lokale petities die over verkeersveiligheid gaan. In 2024 zijn er 42 begonnen:

janfebmrtaprmeijunjulaugsepoktnovdec
1033112618331
Mooi weer (buiten de vakantie om) lijkt het moment om een petitie te starten

KLM Watch

In het FD staat een analyse met zorgen over KLM. Ondanks dat veel KLM-vliegtuigen vol zitten en de vliegtickets duurder zijn dan vroeger heeft KLM het financieel moeilijk. Ook komt er een interessant weetje naar buiten. Het moederbedrijf in Parijs verwacht vanaf 2026 een verhouding tussen winst en omzet van 8%. Terwijl het over dit jaar waarschijnlijk de 3% net niet haalt. 

Die flinterdunne marge is ook niet aan de Staat te verkopen bij een volgende bedelronde lijkt me. Want het meeste onheil komt van buiten en treft de concurrentie dus ook. Het FD noemt personeelstekorten, duurdere materialen, vertraagde levering van vliegtuigonderdelen en omvliegen wegens oorlog. Maar die concurrentie komt niet bedelen bij de belastingbetaler om steun. 

Het belangrijkste smoesje om te bedelen zal dus waarschijnlijk worden dat KLM de vloot moet verjongen. Die sprookjesvliegtuigen die stiller en schoner zijn moet KLM kopen beweert ze al lange tijd. Als de Staat nou garant staat dan lukt de financiering daarvan wel. Die nieuwe kisten zijn nodig als technologische fix om de overlast voor de omwonenden te verminderen en krimp op Schiphol mogelijk te maken zal ze deze coalitie wijsmaken. Er kunnen meer passagiers mee per vliegtuig immers. 

Voor activisten is het dus de opdracht om politiek en burgerij uit de droom te helpen. Stillere vliegtuigen maken het verschil niet en meer passagiers vervoeren per vliegtuig zal echt geen krimp opleveren. Laat staan dat het duurzamer wordt. Het rendement per passagier stijgt dan wel iets, maar het vermindert de vervuiling niet want KLM moet groeien om te overleven. 

Maar er is een oplossing! Help KLM niet maar stop KLM. U gelooft toch graag in de kracht van de vrije markt? Het hoofdkantoor in Parijs zal wel maatregelen nemen en KLM uitkleden. Met een faillissement zijn die dure KLM-piloten als kostenpost kwijt te raken. Transavia neemt met goedkopere piloten in de huidige slots van KLM de lucratiefste bestemmingen als lijnvluchten over van KLM en Air France. Ten koste van het naar Schiphol harken van overstappers. Minder kosten, minder vluchten, minder gezeur over Schiphol maar meer rendement. 

Het merk KLM zal waarschijnlijk wel bij de curator opgekocht worden door AFKLM. Om later weer eens op de Transavia-vluchten buiten Europa te plakken als uit marktonderzoek blijkt dat dergelijke nostalgie duurdere tickets kan rechtvaardigen. Hoewel ik het betwijfel of genoeg consumenten voor dezelfde vlucht met een ander logo meer geld over hebben. 

Lees ook Ties Joosten over de slechte financiële situatie van KLM. In zijn boek De Blauwe Fabel schrijft hij ook dat KLM vaak in de problemen komt en dan uiteindelijk altijd komt bedelen bij de Nederlandse Staat.

In FD van 29 november is de KLM-baas aan het klagen dat de havengelden van Schiphol met wel 80% stijgen. “Dat is ongekend in de wereld.” Dat lijkt heel apart, maar dat komt natuurlijk omdat KLM jarenlang Schiphol het mes op de keel zette om de tarieven niet te verhogen. Ten koste van onderhoud en lange termijninvesteringen. Vroeg of laat komt dat terug en moet de rekening alsnog betaald worden. En dan klagen over die grote stijging plots.

Eindevaluatie Agenda Autoluw

De ‘Agenda Autoluw’ is afgesloten met een evaluatie. Het gebruik van de modaliteiten staat in detail in een ‘monitor‘. Die agenda was een lijst voornemens om Amsterdam autoluwer te maken. Het was al niet erg ambitieus en uiteindelijk is het min of meer nagekomen.

Vooral verleiden

Kenmerkend van de eindevaluatie is dat het meer ging om ‘verleiden’ dan ‘verbieden’. Dat kan de gemeente makkelijker (proberen), want het kost alleen maar geld of regels. Dus meer huurauto’s, meer huurfietsen, toegankelijker bus- en tramhaltes, gratis met kinderen in het ov, taxiritjes voor bejaarden door vrijwilligers, fietsbezit en -gebruik bevorderen bij immigrantenkinderen, p+r in de regio, aangepaste infrastructuur (fietsstraten, verkeersfilters).

Verbieden geeft ophef

Wat dat laatste betreft is kleinschalig begonnen met verbieden. Intelligente toegang met cameracontrole, bijvoorbeeld bij de Sloterweg en de Laan van Vlaanderen in Nieuw-West. Dat leverde al gelijk veel ophef op. Het experiment van een afsluiting van de Weesperstraat was ook een rigoreus verbod en leverde òòk veel weerstand op. Ook het ‘palenproject’ in de Jordaan leverde ophef op en is zelfs (tijdelijk?) terug gedraaid. Netto is er dus beperkt wat camerahandhaving bijgekomen.

Ondernemers willen duidelijkheid

De logistieke sector heeft wel met meer verboden te maken gekregen. Maar die worden anders verdedigd. Om de kades en bruggen te beschermen. Ook hier werkt camerahandhaving, hoewel er wel belachelijk veel ontheffingen worden verleend. Kortom, de gemeente is erg toegeeflijk. Moet die zware vrachtwagen echt de stad in? Oh, maar dan kan het met een ontheffing. In plaats van: pech! Doe maar een uitvinding om het mogelijk te maken. Eigenlijk staat er in de evaluatie: kom met duidelijke verboden. “De markt vraagt om eenduidig beleid voor de lange termijn zodat zij kan investeren (…)”. We zagen het ook bij het invoeren van een strengere milieuzone per 1 januari 2025. Ondernemers beginnen te piepen dat ze hun vieze bestelbus niet kunnen vervangen. Terwijl er al een decennium over wordt gepraat. Ook zijn er natuurlijk weer verzachtende maatregelen. De ondernemers die wel investeerden vinden het terecht oneerlijk als ze daar niet voor beloond worden. Hun concurrenten die de kat uit de boom keken moeten failliet gaan.

Taxi is olifant in de kamer

Het ergste is dat de olifant in de kamer niet genoemd wordt en achteraf gezien ook ontbrak in de Agenda Autoluw. Wordt ook totaal niet genoemd in de ‘Monitor Autoluw‘ wat de situatie vertekent. Want de taxi veroorzaakt belachelijk veel autoverkeer. Kannibaliseert op gewenste modaliteiten, criminogeen van nature en een notoire verkeersovertreder. Handhaving op straat is per definitie moeilijk en er komen veel taxi-ondernemingen bij.

Pijnloze verboden kunnen wel

Wel goed is dat er parkeerplaatsen zijn opgeheven en er een plafond op parkeervergunningen zit. Dat is geen snoeihard verbod, maar onzichtbaar wordt zo het parkeren bemoeilijkt. Dat wachtlijsten voor een vergunning groeien merken mensen niet echt. Minder parkeerplaatsen levert ook geen grote protesten op als het niet met een ‘big bang’ gebeurt maar mondjesmaat. Bijvoorbeeld bij een mooie herinrichting van de openbare ruimte (Nieuwezijds, Van Woustraat).

Big bang alleen bij 30km/u maatregel

Wat wel met een ‘big bang’ is ingevoerd is de 30km/u als maximumsnelheid. Dat communiceerde ook lekker. Overigens kwamen er niet heel veel 30km/u straten bij om de eenvoudige reden dat praktisch alle woonstraten al 30km/u zones waren. Het gaat vooral om allerlei zogenaamde gebiedsontsluitingswegen (kaartje), heel erg gewenst. Maar dan net weer niet alle, want dat doet weer teveel pijn, levert protesten op en is niet goed te handhaven. Denk aan een Van Diemenstraat, Weesper- en Wibautstraat, Prins Hendrikstraat in het centrum en nog best veel wegen daarbuiten.

Conclusie: tijd om te verbieden

Kortom, allemaal leuk en aardig, maar het is nu echt tijd voor het verbieden van de auto. Met een ‘lussenplan’ dat de stad opdeelt in taartpunten, met uitsluitend bestemmingsverkeer (zonder jagende taxi’s!) in het oude centrum, met streng gereguleerde en gereduceerde logistiek.

Evaluatie van 30 keer een MyWheels ‘ontladen’

De autoverhuurder MyWheels vindt het belangrijk dat ze niet als ‘paalklever’ gezien worden. Als je een 100% geladen MyWheels even loskoppelt van de laadpaal en verplaatst naar een parkeerplaats zonder laadpaal dan krijg je €2,50 huurtegoed.

autobesitas via MyWheels

Dat heb ik nu ruim 30 keer gedaan omdat het goed past in mijn dagelijkse routine. Dat is dan in de Jordaan, in het centrum van Amsterdam.

Het bevestigt mij in mijn overtuiging dat auto’s hier verbannen moeten worden. Minstens moet MyWheels die grote auto’s vervangen door kleine die dan alleen langs de ontsluitingswegen met vrijliggende fietspaden staan.

De Skoda CITIGOe is nog wel te manoeuvreren door de smalle straten en te parkeren op de krappe parkeerplaatsen langs de grachten. Maar als ik rij zit ik me de hele tijd te excuseren bij fietsers en voetgangers omdat ik ze enorm hinder. Het is te gênant voor woorden, het past echt niet.

Ook de Renault ZOE en Volkswagen ID.3 zijn eigenlijk te groot, maar al die suv’s zijn het absoluut: Hyundai Kona, MG MG4 en Kia e-Niro. Kan echt niet, het is domweg asociaal. Ook ben ik drie keer na het parkeren via een andere deur dan die van de bestuurder uit die suvs geklommen omdat ze niet op een parkeerplaats passen.

Toen de Kona toegevoegd werd aan het assortiment van MyWheels heb ik mijn beklag al gedaan. Het verweer van MyWheels was dat hiermee mensen verleid kunnen worden om geen auto te nemen. Of geen tweede auto. Of geen grote, want die kunnen ze huren als die nodig is.

Dat laatste heb ik inderdaad een keer gedaan. Want ik moest naar Apeldoorn met 4 anderen. Een MyWheels huren zou goedkoper en vooral praktischer zijn dan met het openbaar vervoer. Grote auto, maar het betekent helemaal niet dat je dan de benen kan strekken. Binnen blijft het krap in die grote auto’s, ik had een Kia e-Niro. Een willekeurige Volvo 740 van 30 jaar geleden heeft meer ruimte binnenin dan zo’n grote auto nu.

Wat me ook opviel is dat je als fietser met het grootste gemak, gedachteloos bijna, om alle verzakkingen langs de grachten heen fietst. Verzakte straten die nota bene door te zware en te veel auto’s worden veroorzaakt. Maar met de auto rij je door de kuilen heen. Het voelt dubbel fout.

Taxichauffeurs met hun rijgedrag zijn zo mogelijk nog irritanter dan je als fietser ervaart. Die moeten hoognodig verdwijnen van de grachten.

Voorbeeldje van ‘autobesitas’, de MG van MyWheels, een onhandige suv. Krap van binnen met kleine raampjes.
Nog een voorbeeld van ‘autobesitas’. De linkerdeur was helemaal onbereikbaar. Klimmen dus.

KLM zet de publieke opinie op het verkeerde been

KLM probeert Nederlanders vrees voor hun (goedkope) vliegvakantie in te praten als Schiphol zou moeten krimpen.

Maar eigenlijk zouden juist de Nederlanders die goedkope vliegvakanties willen aan moeten sturen op het verdwijnen van KLM.

KLM heeft als verdienmodel om passagiers vanuit heel Europa met goedkope vluchten naar Schiphol te harken om ze daar over te laten stappen op duurdere vluchten naar ver weg en andersom; vluchten vanuit ver weg komen naar Schiphol en worden naar de eindbestemming gebracht met een goedkope vervolgvlucht.

Er zijn niet genoeg omwonenden van het vliegveld om die verre vluchten vol te krijgen. Die omwonenden, de Nederlanders, profiteren niet van de goedkope vluchten waarmee passagiers naar Nederland worden geharkt. Die zijn hier juist weer duurder dan die van prijsvechters. Onder andere omdat men hier wel voor een tickettaks betaalt die lager had kunnen zijn als die overstappers ook een tickettaks zouden moeten betalen.

Het is zelfs zo gek dat Nederlanders met de auto naar Duitsland rijden om daar een KLM-vlucht te pakken die weer terugvliegt naar Schiphol met een overstap naar ver weg. Dat kan uit!

KLM Netwerk is betekenisloos voor de Nederlandse vakantievlieger

Nederlanders die vliegvakanties houden maken per definitie geen gebruik van dat grote netwerk van exotische bestemmingen waar KLM op vliegt. Een hele kleine ‘elite’ doet dat wel, maar die vormen de publieke opinie niet. De meeste Nederlanders die vliegen doen dat op populaire bestemmingen.

En laten dat nou ook juist de bestemmingen zijn waar prijsvechters graag op vliegen. Want een vliegtuig naar een populaire bestemming krijg je gegarandeerd vol. Die ‘vliegende Nederlander’ maalt ook niet om de goede arbeidsvoorwaarden voor piloten of extra dienstverlening. De prijs is doorslaggevend. Juist die prijs weten prijsvechters omlaag te krijgen door radicaal te snoeien in extra kosten en zoveel mogelijk dienstverlening apart in rekening te brengen. Om te besparen op bagagekosten gaan prijsbewuste reizigers gerust met drie lagen kleding in het vliegtuig van de prijsvechter zitten.

Zonder KLM zullen er prijsvechters in de ontstane ruimte duiken. Er ontstaat (meer) concurrentie op prijs op de populaire bestemmingen omdat KLM daar dan niet meer op vliegt.

Daar is ook ‘ruimte’ voor als KLM met de bijbehorende ‘hubstrategie’ verdwijnt. Nu landen er op Schiphol vliegtuigen met voornamelijk buitenlandse passagiers die alleen overstappen op een andere vlucht die hier weer opstijgt naar een verre bestemming. Vervallen die twee vluchten (de hark- en verwegvlucht) dan zal een prijsvechter die een vrijgekomen slot in handen krijgt ervoor kiezen om (goedkoop) op een populaire bestemming te vliegen. De kostbare bagage-afhandelingssystemen voor de koffers van overstappers worden via de havengelden door alle passagiers betaald terwijl de Nederlandse reiziger er geen gebruik van maakt.

Veel voordelen van krimp door verdwijnen KLM

Maar de Nederlandse markt voor vluchten is beperkt, in tegenstelling tot de internationale markt die KLM nu probeert de bedienen. Tot wel 70% van de KLM-passagiers zijn overstappers. Er zijn maar 18 miljoen Nederlanders en die moeten ook nog vakantiedagen hebben om zo’n vlucht te nemen. Dat is niet eindeloos. Ook zijn prijsvechters nu al beperkt door de havengelden (die stijgen) en tickettaks. Dergelijke maatregelen nemen eerder toe dan af. Geld kan je ook maar een keer uitgeven en de stijgende vaste lasten moeten ook betaald worden. Dus Schiphol hoeft niet eindeloos te groeien om KLM overeind te houden. Een beetje schaarste zal zelfs goed zijn voor de prijsvechters, anders gaat de prijs door de bodem.

Ondanks krimp is voor een Nederlander de kans dus groter een goedkope vlucht naar een populaire bestemming te scoren nà een faillissement van KLM dan zolang KLM in stand wordt gehouden.

Daarnaast heeft het verdwijnen van KLM ook nog veel meer voordelen voor die opportunistische vliegende Nederlander. Krimp van Schiphol is dan pijnloos mogelijk. Het wordt een vliegveld met alleen de populairste bestemmingen. Dan is het wel mogelijk om een landingsbaan te schrappen zodat woningbouw mogelijk wordt. Het vliegveld kan ’s nachts dicht zodat omwonenden weer kunnen slapen en hun gezondheid verbetert. De KLM-medewerkers komen terecht op de krappe arbeidsmarkt en kunnen in schonere sectoren werken zodat die kunnen groeien. Of KLM-piloten emigreren en gaan vanuit oliestaten werken die toeristische bestemmingen willen maken van hun zandbak. Dat zal geen relevante daling voor inkomsten bij de Belastingdienst veroorzaken.

Alleen voordelen voor vliegende elite en Shell

Het is een vliegende ‘elite’ die baat heeft bij het in stand houden van de KLM. Wat levert het ze op? Rechtstreekse verbindingen met exotische bestemmingen en een grote nationale luchtvaartmaatschappij. Er is een kleine groep die het leeuwendeel van alle kerosinekilometers maakt. Dat zullen ze ook zonder KLM wel blijven doen, alleen dan moeten ze vaker overstappen.

En ja, de voorheen Koninklijke Shell heeft baat bij de KLM. Ze pompen via het goedkope leidingennetwerk van de Nederlandse Defensie heel veel kerosine naar ’tankstation Schiphol’. Ongeveer net zoveel kerosine als er benzine wordt verkocht in het land. Met een belangrijk verschil. Er zit geen cent accijns, heffing of belasting op.

Aandeelhouders hebben ook geen baat bij KLM. Behalve de staat zijn er namelijk ook nog gewone aandeelhouders. Ze hebben al 20 jaar geen dividend uitgekeerd gekregen op hun aandelen.