Petities over verkeersveiligheid

Komende week staat verkeersveiligheid weer op de politieke agenda. Er komen ambtelijke stukken, de cijfers over 2023 zijn bekend en er zou een commissievergadering over zijn. Alleen de minister moet bij het plenaire debat over de begroting zijn, dus dat is verplaatst naar februari.

Wat mij opvalt is de gestage stroom lokale petities die over verkeersveiligheid gaan. In 2024 zijn er 42 begonnen:

janfebmrtaprmeijunjulaugsepoktnovdec
1033112618331
Mooi weer (buiten de vakantie om) lijkt het moment om een petitie te starten

KLM Watch

In het FD staat een analyse met zorgen over KLM. Ondanks dat veel KLM-vliegtuigen vol zitten en de vliegtickets duurder zijn dan vroeger heeft KLM het financieel moeilijk. Ook komt er een interessant weetje naar buiten. Het moederbedrijf in Parijs verwacht vanaf 2026 een verhouding tussen winst en omzet van 8%. Terwijl het over dit jaar waarschijnlijk de 3% net niet haalt. 

Die flinterdunne marge is ook niet aan de Staat te verkopen bij een volgende bedelronde lijkt me. Want het meeste onheil komt van buiten en treft de concurrentie dus ook. Het FD noemt personeelstekorten, duurdere materialen, vertraagde levering van vliegtuigonderdelen en omvliegen wegens oorlog. Maar die concurrentie komt niet bedelen bij de belastingbetaler om steun. 

Het belangrijkste smoesje om te bedelen zal dus waarschijnlijk worden dat KLM de vloot moet verjongen. Die sprookjesvliegtuigen die stiller en schoner zijn moet KLM kopen beweert ze al lange tijd. Als de Staat nou garant staat dan lukt de financiering daarvan wel. Die nieuwe kisten zijn nodig als technologische fix om de overlast voor de omwonenden te verminderen en krimp op Schiphol mogelijk te maken zal ze deze coalitie wijsmaken. Er kunnen meer passagiers mee per vliegtuig immers. 

Voor activisten is het dus de opdracht om politiek en burgerij uit de droom te helpen. Stillere vliegtuigen maken het verschil niet en meer passagiers vervoeren per vliegtuig zal echt geen krimp opleveren. Laat staan dat het duurzamer wordt. Het rendement per passagier stijgt dan wel iets, maar het vermindert de vervuiling niet want KLM moet groeien om te overleven. 

Maar er is een oplossing! Help KLM niet maar stop KLM. U gelooft toch graag in de kracht van de vrije markt? Het hoofdkantoor in Parijs zal wel maatregelen nemen en KLM uitkleden. Met een faillissement zijn die dure KLM-piloten als kostenpost kwijt te raken. Transavia neemt met goedkopere piloten in de huidige slots van KLM de lucratiefste bestemmingen als lijnvluchten over van KLM en Air France. Ten koste van het naar Schiphol harken van overstappers. Minder kosten, minder vluchten, minder gezeur over Schiphol maar meer rendement. 

Het merk KLM zal waarschijnlijk wel bij de curator opgekocht worden door AFKLM. Om later weer eens op de Transavia-vluchten buiten Europa te plakken als uit marktonderzoek blijkt dat dergelijke nostalgie duurdere tickets kan rechtvaardigen. Hoewel ik het betwijfel of genoeg consumenten voor dezelfde vlucht met een ander logo meer geld over hebben. 

Lees ook Ties Joosten over de slechte financiële situatie van KLM. In zijn boek De Blauwe Fabel schrijft hij ook dat KLM vaak in de problemen komt en dan uiteindelijk altijd komt bedelen bij de Nederlandse Staat.

In FD van 29 november is de KLM-baas aan het klagen dat de havengelden van Schiphol met wel 80% stijgen. “Dat is ongekend in de wereld.” Dat lijkt heel apart, maar dat komt natuurlijk omdat KLM jarenlang Schiphol het mes op de keel zette om de tarieven niet te verhogen. Ten koste van onderhoud en lange termijninvesteringen. Vroeg of laat komt dat terug en moet de rekening alsnog betaald worden. En dan klagen over die grote stijging plots.

Het valt niet mee om vroom te zijn

De noodkreet van moslima Meryem Kilic-Karaaslan vorige week circuleert sindsdien op sociale media om bijval te oogsten. “Links mompelt wat en zwijgt dan” als moslims gediscrimineerd worden, merkt ze terecht op. 

Door de ontkerkelijking is het belang van godsdienstvrijheid een abstract concept geworden. Het vergt enige intellectuele inspanning om discriminatie op religie ook te veroordelen: ‘oh ja, dat hoort er dan ook bij!’ 

Stap je bijvoorbeeld over van de moslimgemeenschap naar de queergemeenschap dan wordt jouw als individu in vrijheid gekozen identiteit verdedigd en eventuele discriminatie bestreden. Sterker nog, als het als anti-moslim uit te venten is dan zal zelfs extreem rechts nog voor je opkomen.

Het valt niet mee om vroom en deugdzaam te zijn in een individualistische seculiere wereld. Je krijgt er absoluut niet de waardering voor die je zou verwachten en die hier in de vorige eeuw ook normaal was. Gedraag je je extreem braaf en vroom, met vijf keer per dag bidden, moskeegang, vasten, hoofddoek en wat niet al, dan werkt het eerder tègen je. Het vergt alleen maar mèèr intellectuele moeite voor de seculiere linksen om voor je op te komen.

Maar bij antisemitisme is er geen twijfel, dat is zo vanzelfsprekend fout dat het bij seculieren uit het hele politieke spectrum een goed geïnternaliseerde reflex is ertegen te ageren. 

gepubliceerd in de Volkskrant op 26 november 2024, zonder de laatste twee alinea’s

UPDATE: Een dag later kwam er al een reactie:

Tsja, natuurlijk gaat het me om links, dat was de aanleiding van de brief. Ik beweer niet dat leden van de queercommunity niet gediscrimineerd worden en dat de brede gemeenschap ze verdedigt. Maar politiek links doet dat doorgaans wel, zijn ze aan hun ideologie verplicht. Extreemrechts doet dat ook zeker niet consequent. Tenzij ermee een slag in de richting van de islam uitgedeeld kan worden, dan staan ze evengoed vooraan om dat te doen. Extreemrechts buiten Nederland is nog weer anders, maar daar heb ik het ook niet over.

Ook zijn er geen religieuze obstakels of iets dergelijks wat links betreft om deel uit te maken van de queercommunity, je bent vrij om daar als individu een keuze in te maken. Overigens heb ik het over deel uitmaken van die gemeenschap, niet over je seksuele oriëntatie. Die hoeft niet per se gelijk te zijn aan lid zijn van de gemeenschap.

Natuurlijk is je seksuele oriëntatie minder een keuze dan een religie wat seculier links betreft. Die religie kies je of werp je even makkelijk weer af. Dat maakt het concept godsdienstvrijheid òòk lastiger om te begrijpen en verdedigen voor seculier links. Het is niet iets waar je aan vast zit. Discriminatie op grond van kenmerken waar je niks aan kan doen, dat is onrechtvaardiger dan discriminatie op grond van een jas die je even makkelijk uit kan doen om een club binnen te komen.

Black Friday koopjesfuik van politie

In Het Parool vandaag aandacht voor een nepsite die de politie heeft opgezet om mensen aan te leren niet zomaar bij een webshop te bestellen. Dat heb ik netjes gedaan, maar toch kreeg ik van de site van NewRebels slechte service. Ik kocht een tas.

  • de tas zag ik eerst te koop bij een winkel op Centraal Station, foto gemaakt want met wieltjes en past in bagagerek in de trein
  • was later niet meer te vinden en dus toch maar de site van het merk erbij gezocht (liever koop ik in winkels)
  • gecontroleerd of het bedrijf bestaat en waar ze gevestigd zijn
  • recensies gecheckt, maar die waren er nog weinig
  • vlak voor vertrek besteld, zodat bij eventuele defecten het ding te ruilen is

In een Italiaanse trein had een passagier haar rolkoffer naast zich in het gangpad gezet. De tas paste er niet langs, dus tilde ik die op. Maar niet hoog genoeg ofzo en door haar koffertje aan te stoten verloor ik mijn grip en greep ik ‘m aan een hengsel en trok ‘m omhoog. En het scheurde uit.

Lijkt me een gevalletje slecht product. Ze moeten leren de hengsels beter te verstevigen. Terug ermee.

Maar ruilen bleek alleen mogelijk als je het artikel nog niet in gebruik had genomen. Slechte service.

De uitgescheurde tas heb ik zelf maar provisorisch gerepareerd met tape en naald en draad. Op de plek van dat hengsel is de tas nu sterker dan ie was. Geen ‘New Rebels’ meer voor mij dus.

Bij deze is er een recensie van New Rebels op het web bijgekomen, zoals ik de klantenservice heb toegezegd.

Eindevaluatie Agenda Autoluw

De ‘Agenda Autoluw’ is afgesloten met een evaluatie. Het gebruik van de modaliteiten staat in detail in een ‘monitor‘. Die agenda was een lijst voornemens om Amsterdam autoluwer te maken. Het was al niet erg ambitieus en uiteindelijk is het min of meer nagekomen.

Vooral verleiden

Kenmerkend van de eindevaluatie is dat het meer ging om ‘verleiden’ dan ‘verbieden’. Dat kan de gemeente makkelijker (proberen), want het kost alleen maar geld of regels. Dus meer huurauto’s, meer huurfietsen, toegankelijker bus- en tramhaltes, gratis met kinderen in het ov, taxiritjes voor bejaarden door vrijwilligers, fietsbezit en -gebruik bevorderen bij immigrantenkinderen, p+r in de regio, aangepaste infrastructuur (fietsstraten, verkeersfilters).

Verbieden geeft ophef

Wat dat laatste betreft is kleinschalig begonnen met verbieden. Intelligente toegang met cameracontrole, bijvoorbeeld bij de Sloterweg en de Laan van Vlaanderen in Nieuw-West. Dat leverde al gelijk veel ophef op. Het experiment van een afsluiting van de Weesperstraat was ook een rigoreus verbod en leverde òòk veel weerstand op. Ook het ‘palenproject’ in de Jordaan leverde ophef op en is zelfs (tijdelijk?) terug gedraaid. Netto is er dus beperkt wat camerahandhaving bijgekomen.

Ondernemers willen duidelijkheid

De logistieke sector heeft wel met meer verboden te maken gekregen. Maar die worden anders verdedigd. Om de kades en bruggen te beschermen. Ook hier werkt camerahandhaving, hoewel er wel belachelijk veel ontheffingen worden verleend. Kortom, de gemeente is erg toegeeflijk. Moet die zware vrachtwagen echt de stad in? Oh, maar dan kan het met een ontheffing. In plaats van: pech! Doe maar een uitvinding om het mogelijk te maken. Eigenlijk staat er in de evaluatie: kom met duidelijke verboden. “De markt vraagt om eenduidig beleid voor de lange termijn zodat zij kan investeren (…)”. We zagen het ook bij het invoeren van een strengere milieuzone per 1 januari 2025. Ondernemers beginnen te piepen dat ze hun vieze bestelbus niet kunnen vervangen. Terwijl er al een decennium over wordt gepraat. Ook zijn er natuurlijk weer verzachtende maatregelen. De ondernemers die wel investeerden vinden het terecht oneerlijk als ze daar niet voor beloond worden. Hun concurrenten die de kat uit de boom keken moeten failliet gaan.

Taxi is olifant in de kamer

Het ergste is dat de olifant in de kamer niet genoemd wordt en achteraf gezien ook ontbrak in de Agenda Autoluw. Wordt ook totaal niet genoemd in de ‘Monitor Autoluw‘ wat de situatie vertekent. Want de taxi veroorzaakt belachelijk veel autoverkeer. Kannibaliseert op gewenste modaliteiten, criminogeen van nature en een notoire verkeersovertreder. Handhaving op straat is per definitie moeilijk en er komen veel taxi-ondernemingen bij.

Pijnloze verboden kunnen wel

Wel goed is dat er parkeerplaatsen zijn opgeheven en er een plafond op parkeervergunningen zit. Dat is geen snoeihard verbod, maar onzichtbaar wordt zo het parkeren bemoeilijkt. Dat wachtlijsten voor een vergunning groeien merken mensen niet echt. Minder parkeerplaatsen levert ook geen grote protesten op als het niet met een ‘big bang’ gebeurt maar mondjesmaat. Bijvoorbeeld bij een mooie herinrichting van de openbare ruimte (Nieuwezijds, Van Woustraat).

Big bang alleen bij 30km/u maatregel

Wat wel met een ‘big bang’ is ingevoerd is de 30km/u als maximumsnelheid. Dat communiceerde ook lekker. Overigens kwamen er niet heel veel 30km/u straten bij om de eenvoudige reden dat praktisch alle woonstraten al 30km/u zones waren. Het gaat vooral om allerlei zogenaamde gebiedsontsluitingswegen (kaartje), heel erg gewenst. Maar dan net weer niet alle, want dat doet weer teveel pijn, levert protesten op en is niet goed te handhaven. Denk aan een Van Diemenstraat, Weesper- en Wibautstraat, Prins Hendrikstraat in het centrum en nog best veel wegen daarbuiten.

Conclusie: tijd om te verbieden

Kortom, allemaal leuk en aardig, maar het is nu echt tijd voor het verbieden van de auto. Met een ‘lussenplan’ dat de stad opdeelt in taartpunten, met uitsluitend bestemmingsverkeer (zonder jagende taxi’s!) in het oude centrum, met streng gereguleerde en gereduceerde logistiek.

It’s the government, stupid!

In response to this article in The Guardian.

Actions and decisions are often based upon personal experiences. And government gives really bad ones. Especially in the United States the contrast with the commercial world is big. Seen from Europe the bureaucracy is more bureaucratic, the armed forces are extremely armed, the law is extremely strict. 

Except if you can buy yourself an interface with the government it is less painful. But did your parents pass on some skin pigment through their dna to you it can be lethal to interact with anyone in a uniform. If you are poor and you depend on the state for your survival you will be humiliated structurally because you failed the American dream. The state hates you and the feelings are reciprocal.

Interactions as a consumer are generally better than elsewhere in the world. You can always return your purchase, you can use credit if you can’t afford it, you won’t hear ‘no’. The working poor that serve you smile and are friendly because their job is on the line and they could really use a tip. The servant makes you feel like a feudal master. 

Still Americans and many immigrants love the country. Many immigrants have fled some government that either threatened their lives or failed to protect them against thugs. Most conspiracy theories have an important role for the government. It is an entity out there that can’t be trusted. Therefore it comes as no surprise that Americans do not rise up for a more friendly government. 

When a populist from the business world, I deliberately avoid his name, promises to make the country great again it resonates better than if the opponent with a shiny career in government makes any promise. Obviously she is a ‘commie’. The business men are going to run the country like an efficient business, that will fix government surely. 

(longer version here)

It’s the government, stupid!

also, in 305 words

After the elections of the next American president around the world analysts have produced dozens of explanations of this outcome.

From my experience as a moderator of a petitioning website I can say that many citizens base their actions and decisions upon their personal experiences. Journalists and the ones they meet personally present them the options to choose from. Perhaps this also helps to understand the motivations of Americans voting in the Republican candidate.

When voting for a president, many are led to believe that it is about the ‘leader’ of the nation. The head of the government. The president decides about how the government is run, is the message that is popularised during the campaign and an existing belief passed by education and upbringing at least.

The experiences citizens have with the US government are generally really bad. Especially in the United States the contrast with the commercial world is big. To visitors from Europe the bureaucracy is more bureaucratic, the armed forces are extremely armed, the law is extremely strict. If you have money you can buy yourself an interface with the government and it is less painful. Did your parents pass on some skin pigment through their dna to you, then it can be lethal to interact with anyone in a uniform. If you are poor and you depend on the state for your survival you will be humiliated structurally because you failed in the frame of the American dream. The humanity is lost. The state hates you and the feelings are often reciprocal.

Interactions with the commercial world are generally better than elsewhere in the world. You can always return your purchase, you can use credit if you can’t afford it, generally you hardly hear the word ‘no’. Even the working poor that serve you are trained to smile and be friendly because their job is on the line and they could really use a tip. The servant makes you feel like a feudal master. Where is the humanity here?

Still Americans and many immigrants love the country. Many immigrants have fled some government elsewhere that either threatened their lives or failed to protect them against thugs. Most conspiracy theories have an important role for the government. It is an entity out there that can’t be trusted.

Therefore it comes as no surprise that Americans do not rise up for a more friendly government.

When a populist from the business world, I deliberately avoid his name, promises to make the country great again it resonates better with all those who hate the government than if the opponent with a shiny career in that government is making any promise. Obviously she is a ‘commie’. The business men are going to run the country like an efficient business, that will fix government surely.

The bad reputation for government is something we see in the whole western world. The left has been making many promises on what the government can or should do. While it has also been underdelivering because it by definition is limited by an infinitely growing set of restrictions. This again in contrast with the business world that is only limited by (human) capital and the law. If it fails it goes bankrupt, but this does not harm the reputation of business in general. With a little help from advertising it tells the story that only through consumption you can truly achieve happiness.

Along the way industry destroys the planet and seeks ways to make consumers addicted. The only way to prevent the destruction of the planet is by strong government intervention. Surely industry is not going to come up with a technological fix because it will not sell.

Educated Democrats in the $100k+ income bracket know have to navigate the perils of the commercial offerings and pass these skills on to their children. They might also have a secure job inside that government, preferably not in direct contact with those who need a helping hand the most. Reading in this paper about how probably the economy is what made their party lose the elections.

Perhaps it is just a profound hatred of government that did it.

Evaluatie van 30 keer een MyWheels ‘ontladen’

De autoverhuurder MyWheels vindt het belangrijk dat ze niet als ‘paalklever’ gezien worden. Als je een 100% geladen MyWheels even loskoppelt van de laadpaal en verplaatst naar een parkeerplaats zonder laadpaal dan krijg je €2,50 huurtegoed.

autobesitas via MyWheels

Dat heb ik nu ruim 30 keer gedaan omdat het goed past in mijn dagelijkse routine. Dat is dan in de Jordaan, in het centrum van Amsterdam.

Het bevestigt mij in mijn overtuiging dat auto’s hier verbannen moeten worden. Minstens moet MyWheels die grote auto’s vervangen door kleine die dan alleen langs de ontsluitingswegen met vrijliggende fietspaden staan.

De Skoda CITIGOe is nog wel te manoeuvreren door de smalle straten en te parkeren op de krappe parkeerplaatsen langs de grachten. Maar als ik rij zit ik me de hele tijd te excuseren bij fietsers en voetgangers omdat ik ze enorm hinder. Het is te gênant voor woorden, het past echt niet.

Ook de Renault ZOE en Volkswagen ID.3 zijn eigenlijk te groot, maar al die suv’s zijn het absoluut: Hyundai Kona, MG MG4 en Kia e-Niro. Kan echt niet, het is domweg asociaal. Ook ben ik drie keer na het parkeren via een andere deur dan die van de bestuurder uit die suvs geklommen omdat ze niet op een parkeerplaats passen.

Toen de Kona toegevoegd werd aan het assortiment van MyWheels heb ik mijn beklag al gedaan. Het verweer van MyWheels was dat hiermee mensen verleid kunnen worden om geen auto te nemen. Of geen tweede auto. Of geen grote, want die kunnen ze huren als die nodig is.

Dat laatste heb ik inderdaad een keer gedaan. Want ik moest naar Apeldoorn met 4 anderen. Een MyWheels huren zou goedkoper en vooral praktischer zijn dan met het openbaar vervoer. Grote auto, maar het betekent helemaal niet dat je dan de benen kan strekken. Binnen blijft het krap in die grote auto’s, ik had een Kia e-Niro. Een willekeurige Volvo 740 van 30 jaar geleden heeft meer ruimte binnenin dan zo’n grote auto nu.

Wat me ook opviel is dat je als fietser met het grootste gemak, gedachteloos bijna, om alle verzakkingen langs de grachten heen fietst. Verzakte straten die nota bene door te zware en te veel auto’s worden veroorzaakt. Maar met de auto rij je door de kuilen heen. Het voelt dubbel fout.

Taxichauffeurs met hun rijgedrag zijn zo mogelijk nog irritanter dan je als fietser ervaart. Die moeten hoognodig verdwijnen van de grachten.

Voorbeeldje van ‘autobesitas’, de MG van MyWheels, een onhandige suv. Krap van binnen met kleine raampjes.
Nog een voorbeeld van ‘autobesitas’. De linkerdeur was helemaal onbereikbaar. Klimmen dus.

Bloedbad op de Universiteit van Amsterdam

Het is ironisch dat de studie Nederlands aan de UvA verdwijnt doordat er minder onderwijs in het Engels gegeven mag worden. Dat zit zo: alle kleine vakgroepen binnen de Geesteswetenschappen worden met een soort kruissubsidie door grote studies overeind gehouden. Dat zijn aansprekende studies waar honderden internationale studenten leren hoe complex Europa is of hoe ze kritiek kunnen formuleren op sociale mediaplatformen en ai. Ondanks dat die laatste studie het hoogst scoort in de wereldwijde ranglijst – en dus veel studenten trekt – wordt die gedecimeerd als die niet meer in het Engels mag. En er moet een miljard worden bezuinigd in het hoger onderwijs.

Natuurlijk is er een commissie van wijzen die erover adviseert. In dit geval ook negatief. Maar op het ministerie zit een solitaire junior beleidsmedewerker die in zijn spreadsheet telt hoe de maatregel op punten scoort ten opzichte van de criteria. Die gaat daar niet in mee.

Het doet mij pijn om van voormalige collega’s te horen over het irrationele bloedbad waar ze in terecht zijn gekomen. Het maakt kapot waar ze decennia aan gewerkt hebben, net zoals bij de in decennia opgebouwde kennis over Azië in Leiden (NRC 18 oktober).

Al die ellende omdat de Franse ambtenaar Guy Abeille decennia geleden op een servetje bedacht dat een begrotingstekort van 3% van het bbp genoeg zou moeten zijn. Dit is als maximum het verdrag van Maastricht in gerommeld bij gebrek aan beter. De Franse staatsschuld was 100 miljard francs en en het bbp 3300 miljard. Die door elkaar gedeeld leverde 3% op als handige richtlijn.

voormalig docent nieuwe media

eindredacteur petities.nl

Over mijn gedrag

Op deze blog geef ik een lijst met dingen die ik doe en ben. Dat hoort bij het genre van een persoonlijke website, een homepage noemden we dat vroeger. Wat je doet en deed bepaalt voor een groot deel hoe je gezien wordt.

Maar ik realiseerde me de laatste tijd dat het beschrijven van mijn eigen gedrag over kan komen als moraliserend of evangeliserend. Iets als: “Ik doe dat, u zou dat ook moeten doen.” Groot misverstand.

Neen. Ik doe het vooral uit nieuwsgierigheid naar de obstakels die ik tegenkom als ik mij op een, door mij beredeneerde, wenselijke manier gedraag. Als ik gaandeweg structuren als obstakels tegenkom dan kan ik daarover schrijven, een petitie over starten of iets dergelijks. Minstens geeft het mijzelf, misschien ook anderen, inzichten en inspiratie.

Het verwarrende schuilt hem erin dat een dominante gedachtengang is dat je voordat je kritiek ‘mag’ leveren op wat dan ook eerst je eigen gedrag er op af moet stemmen. Je moet zuiver in de leer zijn ofzo. Als je bijvoorbeeld van mening bent dat de luchtvaartindustrie niet goed is voor de planeet, dan moet je eerst zelf stoppen met vliegen.

De collectieve wil van veel consumenten samen zou dan de markt bijsturen in de gewenste richting. Dat denken gaat uit van hele rationele mensen die veel informatie hebben en alle tijd om over al hun gedrag na te denken. Die moeten dan tegen al het lobby- en marketinggeweld van de industrie opboksen.

Zo werkt het niet in de praktijk natuurlijk. Vliegen is nu (2024) een goedkopere en efficiëntere manier om op je bestemming honderden of duizenden kilometers verderop te komen dan over land of zee. Er zijn allerlei voordelen waar de vliegindustrie van geniet die daarvoor zorgen. Het is de wetgever die daar een verandering in kan (en moet) brengen. Dat bereik je niet door vliegen op te geven. Dat moeten onze volksvertegenwoordigers doen.

Het argument van de vliegindustrie “men wil nou eenmaal graag vliegen” weerhoudt de wetgever nu om in te grijpen. Maar natuurlijk wil men onder deze omstandigheden graag vliegen. Dat verandert pas nà ingrijpen van de wetgever.

Maar je bereikt wel wat anders door niet te vliegen. De markt voor alternatieven groeit. Zo heb ik zelf wat spaargeld gestopt in een startup voor nachttreinen in Europa. Dit is inspirerend, want zo stuur ik mijn eigen interesse ook. Ik zie dan alle obstakels voor die onderneming en zijn gelijken. De vraag naar nachttreinen is ook enorm gegroeid, regelmatig zijn ze uitverkocht. Het is een andere manier van reizen, iets speciaals.

Hetzelfde geldt voor autorijden bijvoorbeeld. Door geen auto te bezitten gebruik ik het openbaar vervoer meer. Elk ritje dat ik daarmee maak is een extra stem om die verbinding, die bus, die trein te behouden. Het is marginaal minder schadelijke uitstoot, maar het kan net het verschil uitmaken om een lijn in stand te houden.

Als ik zeg dat ik geen vliegtuig pak of auto bezit dan word ik gezien als een activist op een missie. Want er zijn tegelijkertijd òòk veel activisten die bevangen zijn door het idee dat ze door hun individuele gedrag de markt kunnen sturen. En dat van de daken schreeuwen. Eigenlijk zijn ze dus de grootste gelovers in de vrije markt. De industrieel weet dat je veel aan marketing moet uitgeven om het gedrag van consumenten een beetje te veranderen. Ook al heb je nog zo’n mooi product, je moet het er wel in rammen bij de tv- en sociale media-kijkers.